Chandler Qoz Becerilmesi Haqqında Hərşey

Chandler Qoz Becerilmesi Haqqında Hərşey

Hörməti İnvestor,

Dünya əhalisinin sürətlə artdığı prosesdə kənd təsərrüfatı istehsalatının və qidanın əhəmiyyəti hər ötən gün daha da müəyyən olaraq ortaya çıxmaqdadır. Yaşadığımız yoluxucu xəstəlik səbəbiylə bu vəziyyət özünü mübahisəsiz bir qaydada hiss etdirmişdir.

Kənd təsərrüfatı istehsalatının imtina edilməz fəaliyyət sahəsi olan meyvəçilik, qida ehtiyacının qarşılanması, sağlam və tarazlı qidalanma, dünya iqtisadiyyatına və iş fəaliyyətlərinə verdiyi töhfədən ötəri olduqca əhəmiyyətli bir yerə malikdir.

Qoz meyvəsi, insanların qidalanmasında əhəmiyətli yeri olan minerallar, vitaminlər və doymamış yağ turşularını ehtiva etməkdədir. Xüsusilə, doymamış yağ turşuları insan sağlamlığına zərərli kollestrol əlavələrinin qarşısını almaqda və damar bərkiməsinə qarşı böyük bir fayda təmin etməkdədir.

Müasir həyat şəraitində kənd təsərrüfatı istehsalatının hər sahəsində olduğu kimi meyvəçilikdə də elmi əsaslara və texnikaya uyğun olaraq təsis edilməsi və istismar edilməsi böyük əhəmiyyət kəsb etməkdədir.

Bu sayədə vahid sahədən əldə edilən məhsul artacaq və qısa müddət ərzində bəhrə verməyə başlayaraq təsis xərclərinin qarşılanması və qazanclılığa çatılması mümkün olacaqdır. Bu əhatədə meyvəçilik və qoz yetişdiriciliyi sahəsinə investisiya etmək istəyən investorlarımıza rəhbər olması məqsədiylə Agrolidyanın uzun illərə əsaslanan sektor təcrübəsi ilə hazırlanan yol göstərən bir mənbə olmasını ümid edirik.

Qazanclı bir İnvestisiya!

Bu tətbiq edilə bilmə çalışmasında, 100 dekar sahədə ərazi məbləği xaric investisiyanın iqtisadi təhlili aşağıdakı kimidir. Bu datalar nəzərə alınanda, təsis ediləcək ərazi şəraitinin müvafiq mövzusunun mütəxəssisi texniki işçilərimiz tərəfindən tədqiq edilməsindən sonra qoz bağı üçün ediləcək bu investisiyanın tətbiq edilə bilən olduğu müəyyən edilməkdədir. Layihənin iqtisadi olaraq gəlir gətirməyə başlaması 5-ci ildə həyata keçilməklə 8-ci ildə, edilən investisiya və firma xərclərini qarşılayıb qazanc əldə etməkdədir. Bununla birgə texnikasına uyğun olaraq təsis ediləcək olan müasir qoz bağı, bölgə istehsalatçılarına da nümunəvi bir istehsalat təsisi olmaq xüsusiyyətini daşıyacaqdır. Kənd təsərrüfatı istehsalatının digər sahələrində olduğu kimi qoz yetişdiriciliyində də məhsuldar, keyfiyyətli, məqsədəuyğun bir istehsalat etməyə təsir edən xüsusların başında iqlim, ərazi və digər ekologiya tələbləri gəlməkdədir. Bağ salmada əvvəlcə bu xüsusların mütəxəssisləri tərəfindən hər cəhətdən tədqiq edilməsi və buna görə bağ salmanın edilməsi qazanclı bir istehsalat üçün əhəmiyyətli töhfə verməkdədir. Bağ salmada bu cür fəaliyyətləri texnikasına uyğun olaraq həyata keçirən Amerika Birləşmiş Ştatları, qoz yetişdiriciliyi ilə ölkəmizdən yüz illər sonra tanış olmasına baxmayaraq müasir dövrdə dünya ixracatında 1-ci növbədə yerləşməkdədir.

Nəticə etibariylə; qoz bağının salınacağı bölgədə iqlim və digər ekolojik tələblərin uyğunluğu, texniki qulluq əməliyyatlarının üsuluna uyğun olaraq yerinə yetirilməsi, yer və sort seçmənin əhəmiyyəti, böyük bazarlara yaxınlıq, daxili və xarici kommersiya imkanları nəzərə alınanda qazanclı bir kənd təsərrüfatı istehsalat sahəsinə investisiya ediləcəyi qiymətləndirilməkdədir.

Qoz Ağacının Xüsusiyyətləri

Qoz bitkisi uzun ömürlü ağaçlardandır. Qoz ağaçları böyük tac hasil edərlər və 25-30 metrə qədər ucala bilərlər və ağacın bütün orqanları qiymətləndirilə bilər. Toxumdan yetişən qoz ağaçları qüvvətli və enli, calaqlı qoz ağaçları isə sortdan və ekologiya şəraitindən asılı olaraq yayılan və dik inkişaf edərlər. Yan budaqlarda yüksək dərəcədə meyvə verən qoz sortları yayılmaqla, uc budaqlarda meyvə verən qoz sortları isə dikləməsinə inkişaf edərlər. Paya köklüdür və kökləri 3-4 metr dərinə gedə bilməkdədir. Cavan qoz ağaclarında əsas hissə hamar və gümüş rənglidir. Davam edən illərdə əsas hissədə nahamarlıqlar və çatlamalar meydana gələ bilər. Qabıq rəngi, boz qara arası rəngdədir. Cücərtilər, tüksüz və sortlara görə yaşıl və ya tünd rəngdədir. Özləri bölməli olan cücərtilərdə, 5-6 yarpaqcıqdan meydana gələn yarpaqlar yerləşər. Yarpaqcıqlar, ümumiyyətlə enli ellips şəklində və tam kənarlıdır. Yarpaqcıq boyu sortdan və ekologiya şəraitindən asılı olaraq 5-15 cm arasında dəyişə bilər. Yarpaqcıqların enlilik və uzunluqları ilə sayları qoz növlərində müxtəlif ola bilməkdədir. Yarpaqcıqlar ətirli bir iyə malikdir.

Çiçək Quruluşu və Mayalanma Biyologiyası

Erkək və dişi çiçəklər eyni ağacda, ancaq fərqli yerlərdə yer alar. Bir əvvəlki inkişaf dövrünün cücərtilərinin üstündə yer alan tumurcuqlardan meydana gələn saçaqlar erkək çiçəklər, o ilin inkişaf dövrünə aid bahar cücərtilərinin ucunda meydana gələn çiçəklər isə dişi çiçəklər olaraq adlandırlır. Çiçəklənmə növbəsinə görə, erkək çiçəkləri əvvəlcə açan sortlar, dişi çiçəkləri əvvəlcə açan sortlar, erkək və dişi çiçəkləri eyni vaxtda açan sortlar mövcuddur. Ümumiyyətlə, 1-3 dişi çiçək bir yerdə yer alar. Ancaq 10-18 dişi çiçəyin bir yerdə olub salxım qozların meydana gəldiyi də məlumdur. Dişi çiçəklənmə periodu, 8-10 gün, tozcuq yayılma müddəti isə 8-15 gün arasında dəyişir. Tozcuqların sıx olaraq görüldüyü mərhələ 5-6 gündür. Yetkin ağaçlarda, tozcuq yayılma periodu daha da uzana bilər. Ümumiyyətlə, cavan ağaçlarda erkək və dişi çiçəklərin açması bir birini təqib edər. Əsasən qozlarda təqribi tozcuq cücərmə nisbəti 20 – 25 % arasında dəyişməkdədir. Bir ağac 5 ilə 20 milyard tozcuq çıxarda bilər. Bir ağacda dişi çiçək sayının erkək çiçək sayına nisbəti 1/7-8 arasındadır. Qozlarda xarici tozlanma mövcud olduğu üçün uyğun tozlandırıcı sortlarının müəyyən edilməsi qoz yetişdiriciliyində ən əhəmiyyətli mövzuların başında gəlməkdədir. Tozlandırıcı sortların bağda yerləşdirilməsində, ekologiyanın və bağ yerinin əhəmiyyəti böyükdür. Nəmli bölgələrdə və ya külək almayan sahələrdə tozcuq dənələri havada asılı qalacaqları üçün tozlandırıcı sortlar, digər ağaçlara daha yaxın yerləşdirilməlidir. Tozlandırıcı növlərlə, digər növlər arasında təmin ediləcək 60–90 metrlik bir məsafə tozlanmanı qarantiya altına alacaqdır. Şəbin və Serr sortları kimi bəzi sortlarda, artıq tozcuq yükü səbəbiylə iqtisadi itkilərə səbəb olan dişi çiçək tökülməsi baş verə bilməkdədir.

Dincəlmə

Qozlarda dincəlmə dövrü sort və ekologiya şəratindən asılı olaraq Oktyabr və Noyabr aylarında başlayar. Dincəlmə dövrünə gec girən və vaxtından tez payız donvurmalarının təsir etdiyi ağaçlarda məhsuldarlıqda itki müşahidə edilə bilər. Gec yarpaqlanan sortlar, qışları ilıq keçən bölgələrdə gec oyanarlar və bəzən soyuqlaşma ehtiyacıyla əlaqədar problem baş verə bilər. Qoz ağaclarının vegetasiyaya başlaması, sort və ekologiya şəraitindən asılı olaraq dəyişməklə birgə Mart-İyun ayları arasında həyata keçər. Çox gec yarpaqlanan sortlar, payızın vaxtından tez donvurmalarına qarşı həssasdır. Vaxtından tez yarpaqlanan sortlar, 12 C, gec yarpaqlanan sortlar isə 20 C də oyanmağa başlayar. Yarpaqların tökülməsi sortlara görə müxtəlif olmaqla birgə, Oktyabr – Noyabr arasında baş verər.

İqtisadi cəhətdən Əhəmiyyəti

Qoz həm meyvəsi, həm də odun dəyəriylə iqtisadi əhəmiyyət ədə etmişdir. Qoz ağacının  150-200 illik ömrünün ilkin 60-70 ilində meyvələrindən, bu yaşdan sonra da bazar tələblərinə görə odunundan istifadə edilməkdədir. Calaqsız ağaçlarla qoz yetişdirildiyi vaxt, aşağı keyfiyyətli meyvə verən ağaçlarla qarşılaşıldığı üçün ağacın odun dəyəri qabaq plana çıxmaqda və qiymətləndirmə buna görə aparılmaqdadır. Qoz odunu, keçmiş vaxtlardan bəri ən qabaqcıl mebel materialıdır. Xüsusilə də, şkaf, stol, ceyiz sandığı və masanın istehsal edilməsində istifadə edildiyi kimi, ağır kreslolar və bəzəkli qapıların istehsalında da çox istifadə edilən bir materialdır. Müasir dövrdə örtükləmə texnologiyasının irəliləməsi səbəbiylə qoz odunu çox nazik təbəqələr halına gətirib əsl materialın xarici səthini örtükləməkdə də istifadə edilməkdədir. Əgər qoz ağacı odun ağacı olaraq fikirləşilirsə və bu məqsədlə yetişdirilmək istənirsə, ağacların ararsında məsafə yaxın qoyulmalı, yəni ağaclar sıx əkilməli və altdakı budaqlar budanmaqla, budaqlanmanın daha yuxarıdan olması təmin edilməlidir. Beləliklə, uzun və düzgün quruluşlu ağaclar əldə edilmiş olacaqdır. Odun əldə etmə məqsədli bir qoz yetişdiriciliyi üçün ağaclar 7m×4m, 5m×7m, 7m×6 m aralıqda əkilə bilər.

Qozun Faydaları

Qoz, insanların qidalanmasında əhəmiyyətli bir yeri olan meyvədir. Qoz tərkibində doymamış yağ turşuları ehtiva etdiyindən, insan sağlamlığına zərərli xolestrol əlavələrinin qarşısını almaqda və damar bərkləşməsinə qarşı böyük bir fayda təmin etməkdədir. Minerallar qeyri üzvi maddələr, makro və mikro elementlər olaraq sinifləndirilərlər. Bədən mineralları özü istehsal edə bilməz, bu səbəblə insan qidalanmayla əlaqədar bitki və heyvan qidalarından mineralları almaq məcburiyyətindədir. Minerallar vitaminlərdən daha əhəmiyyətlidir. Qoz meyvələri, insan qidalanması üçün əhəmiyyət kəsb edən manqan, mis, dəmir, maqnezium, sink, fosfor cəhətindən zəngin ehtivada olmaqla bir miqdar kalsium, kalium, natrium, selenium minerallarını da ehtiva edir. Həmçinin qoz beyin sağlamlığı üçün zəruri olan gümüş iyonlarını da ehtiva edir. Gümüş elementi beyin toxuması tərəfindən istifadə edilir. Qoz ehtiva etdiyi gümüş və selenium sayəsində uşaqların zəka inkişafları üçün fayda təmin edər. Meyvə növlərində gümüş ehtiva edən tək meyvə qozdur. İnsan bədənində, gümüş iyonuna ehtiyac hiss edilən tək orqanımız isə beyindir. Gümüş, insan beyninin sağlamlığının qorunmasında və öyrənmədə təsirlidir. Qoz B və D vitaminləri cəhətindən çox zəngin olmaqla, A, C və E vitaminlərini də ehtiva etməkdədir. Qozun tərkibində %59-74 yağ, %14-24 zülal, %1,5-2,0 mineral maddələr %5,0-10,5 selluloz və oxşar maddələr mövcuddur. Qoz, yağ və zülal cəhətindən badam və fındıqdan daha zəngindir. 100 qram qoz 700 kalori təmin etməkdədir. Bu cəhətdən fındıqla bərabər, badamdan daha yaxşıdır. 100 qram qozun təmin etdiyi kalori, 300 qram çörək, 200 qram pendir və 80 qram kərə yağının təmin etdiyi kaloridən artıqdır.

Ümumiyətlə, qozun yağ dərəcəsi 65 % olaraq qeyd edilmişdir. Bu yağ dərəcəsi bəzi qoz sortlarında 70 %-dən artıq ola bilər. Bədənimiz həm energiya ehtiyacını qarşılamaq, həm də digər fəaliyyətləri üçün nizamlı bir yağa və xüsusilə linoleik turşu kimi əsas yağ turşularını öz tərkibində saxlayan yağların daxil olmasına ehtiyac hiss edər.

Çünki bu yağ turşusu bədən tərəfindən çıxardıla bilmədiyi kimi, heyvan yağlarında da yer almamaqdadır. Sağlamlığımız üçün həddən artıq əhəmiyyətli olan bu yağ turşusunun (linoleik) qoz yağındakı dərəcəsi, 60 %`-in üstündədir. Bu cəhətdən, sağlam qidalanmaq istəyənlər, tərkibində yüksək dərəcədə linoleik turşusu olan qozu süfrələrindən əksik etməmək məcburiyyətindədirlər.

Qozun İqlim Tələbi

Yaz gec və payız tez donvurmaları cücərmələrdə zərərlərə səbəb ola bilər. Bu səbəblə təsisində sort seçmyə əhəmiyyət verilməlidir. Yüksək yay istiləri, xüsusilə 38°C-dən sonra meyvə keyfiyyətində problemlər meydana gətirməkdədir. Yazın gec yağışları ağaçlarda bakterial ləkə və antraknoz zərərini artdıra bilməkdədir. Qoz ağacının ən əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən birisi, müxtəlif iqlimlərə asanlıqla uygunlaşmasıdır.

Qoz ağacının soyuqlama ehtiyacı 800-1800 saat olmaqla dəniz səviyyəsindən 1700 m hündürlükdəki sahələrə qədər yayılma göstərər. Həddən artıq yay istilərində yaşıl qabıqda, yarpaqlarda yanmalar və meyvələrdə büzüşmələr olar. Bir bölgədə qoz yetişdiriciliyini məhdudalşdıran ən əhəmiyyətli faktorların başında yaz gec donvurmaları gəlməkdədir. Sortların iqlim zəruriyyətləri yaxşı müəyyən edilməli və xüsusilə yaz gec donvurmaları cəhətindən risk olmamalıdır. Çünki yaz gec donvurmaları tumurcuqların qabarma vaxtında daha çox zərər verər. Yaz gec donvurmalarının zərərinin yanında payız tez donvurmalarının zərərləri də qoz yetişdiriciliyini məhdudlaşdıran faktorların arasında sadalana bilər. Çox gec yarpaqlanan qoz sortlarında vegetasiya müddəti qısa olduğu üçün, dəyməyən cücərtilərin tez payız donvurmalarından zərər gördüyü də əhəmiyyətli bir həqiqətdir. Gec payıza qədər inkişafı davam edən cavan qoz ağaclarının uc cücərtiləri yaxşıca dəyməmişsə payız tez donvurmalarında -9°C ilə -12°C- də zərər görər. Tumurcuqlar bağlı olduğu dövrdə -3°C-yə, tam çiçəklənmə dövründə  -1 C-yə qədər dözə bilər. Çiçək dövründə soyuqdan zərər görmə daha çox baş verər. Ümumiyyətlə, qoz ağacı; -25°C’,+38°C-yə qədər dözümlülük göstərər. Ləpə inkişafı dövründə temperaturanın 38 °C-yə qədər çıxması ləpədə qaralmalara, büzüşmələrə səbəb ola bilməkdədir.

Qozun Torpaq Tələbi

Qoz ağacları torpaq cəhətindən seçimli olmamaqla birgə, yerlik suyunun səviyyəsi 2,5-3,0 metrdən yuxarı olmayan, su saxlamayan, nəmliliyini qoruyan dərin torpaqlarda yaxşı inkişaf edir. Qoz bağı təsis ediləcək ərazidə, kökün inkişafının yayılmış olacağı dərinlikdə blok halında qaya və ya ağır gil təbəqəsi olmamalıdır. Su saxlayan gilli torpaqlarda və durğun sulu yerlərdə inkişaf edə bilməz. Qoz kökləri paya köklü olmaqla, dərinə uzandıqları üçün alt hissələri rütubətli olan, dərin və yumşaq torpaqlar yetiştiricilik üçün daha uyğundur.

Artıq nəm və durğun sular kökləri üçün zəruri oksigenin alınmasına mane olar, bu səbəblə kökün inkişafı yavaşlayar və ağacın inkişafı dayanar. Yarpaq damar araları açıq yaşıl, damarlar isə qəhvəyi bir rəngə bürünər, cücərti uçlarında qurumalar görülər.

Məhsuldar torpaqlara və ya gübrələmə, sulama kimi yetişdirici tədbirlərlə məhsuldarlığı artdırılan torpaqlara əkiləndə, qozlarda inkişaf etmənin sürətləndiyi və meyvə məhsuldarlığının artdığı görülər. Yumşaq quruluşlu torpaqlarda yetişməsi torpaqda hər vaxt bir miqdar nəmin mövcud olmasından asılıdır. Həmçinin torpağn, pH-sı 6.4-7.3 əhatəsində olmalıdır və tərkibində qələvilik və duz problemi olmamalıdır. Qoz ağacları, yüksək konsentrasiyalarda qələvilik, natrium, xlor və bora qarşı həssasdır.

QOZ BAĞI SALINMASI

Yer Seçmək: Qoz yetişdiriciliyndə bağ yerinin seçilməsi olduqca əhəmiyyətlidir. Qoz ağaçları yay vaxtı çox günəşli, qış vaxtı ilıq keçən, soyuq küləklərdən qorunmuş vadilərə daha çox uyğunlaşmışsa da, soyuqlama ehtiyacı, oyanma və qış dincəlmə periodları nəzərə alınmaqla bağ salınanda, qışı bərk keçən yerlərdə də yetişdiyi görülməkdədir.

Yer seçmədə çox diqqətli hərəkət edilməlidir. Vadilər ümumiyyətlə meyvə bağları üçün uyğun yer olaraq nəzərə alınmaqla birgə, geniş su səthlərinə yaxınlıq, yüksəkliklər və topoqrafiya kimi faktorlar yer seçmədə effektivdir. Kənd təsərrüfatı istehsalatı üçün donvurma zərərlərinə qarşı qoruma üsullarından heç birisi etimadlı dövrün uzunluğundan daha əhəmiyyətli deyildir.

Bitki yetişmə dövrünün təqribi uzunluğu, yaz gec donvurmalarının ən son tarixi ilə payız tez donvurmalarının ilkin tarixi arasındaki vaxt olaraq açıqlana bilər.

Torpağın Hazırlanması, Əkmə Yerinin İşarələnməsi və Çuxur Açılması: Əvvəlcə ərazi hazırlığı aparılar. Torpaqda bərk təbəqə varsa dib qazan və riperlə torpaq qazılar. Dekara  2-3 ton axır gübrəsi verilməlidir. Axır gübrəsi yoxsa yaşıl gübrələmə tətbiq edilə bilər. Dərin hazırlamadan sonra diskaro və dırmıqla sürülər, əkmə işarələməsi edilər. Bitkilərin arasındakı məsafələr məhsuldarlıq qaydası (uc budaq, yan budaq), ərazi mayilliyi, maşından istifadə kimi amillərə görə dəyişiklik göstərməkdədir. Məsələn, uc budağı məhsuldar bir sortda təkcə ağacın xarici hissəsində və budaq uçlarında meyvə alındığı üçün seyrək əkmə edilməlidir əks halda sıx əkmə edilə bilər. Torpaq şəraitinə və sortlarına görə 7x6, 7x7, 8x4, 8x8 və ya 10X10 m məsafədə, 60 cm enlilik və 70 cm dərinlikdə çuxurlar açılar.

Qoz Sortu Seçmə: Ölkəmizdəki qoz yetişdiriciliyində son illərdə nəzəri cəlb edən və birinci dərəcədə maraqlanılan qoz sortları Chandler, Pedro, Franquette, Fernor sortlarıdır.

Chandler Qoz Sortu: Calaqlaşdırma yoluyla əldə edilmiş olan məhsuldarlıq və keyfiyyət xüsusiyyətlərinin yüksək olması ilə məlum olan bir sortdur. Uyğun ekologiyada seçilmək şərtiylə, ABŞ başda olmaq üzrə, bütün dünyada qoz yetişdiriciliynə uyğun sahələrdə rahatlıqla yetişdirilən və seçilən bir sortdur. Həmçinin son illərdə ölkəmiz başda olmaq üzrə bir çox ölkədə də yetişdirilmə imkanı olan bir sort vəziyyətindədir. Qabıqlı çəkisi,13,4 qr, ləpə çəkisi, 6,5 qr, ləpə bəhrəsi, %49, ləpəsinin rəngi ağdır. Yarpaqlanması gec olmaqla erkək çiçəklər əvvəlcə dəyib yetişməkdədir. Sentyabr ayının axırıncı həftəsi və ya Oktyabr ayının ərzində məhsulu yığılan sort olmaqla təzə və süfrəlik istifadə üçün uyğundur. Mütləq tozlandırıcı tələb edər. Tozlandırıcıları, Franquette, Cisco sortlarıdır.

Fernor Qoz Sortu: Yarı qüvvətli və yayılaraq inkişaf edir, çox məhsuldardır. Yan cücərtiləri demək olar ki, hamısı meyvə verər. Çox meyvə verdiyi üçün yavaş inkişaf edir. Meyvənin böyüklüyü, orta böyük – böyük arasındadır. Meyvənin şəkli, ellipsdir ve az nahamardır. Meyvənin qabığı, nazikdir. Qabıq ilə qoz asanlıqla ayrılır, ləpənin rəngi ağdır. Qabıq – ləpə bəhrəliyi 51 % dir. Fernor qozunun qabıqlı meyvə çəkisi, 10-12 qr, ləpə çəkisi 4.5-5.4 qr, ləpə nisbəti % 42-47 arasında olmaqla ləpəsinin keyfiyyəti çox yaxşıdır. Meyvənin keyfiyyəti çox keyfiyyətlidir. Yaş və quru olaraq istehlak edilə bilər. Çox uzun müddət anbarlana bilər. Çiəklənmə vaxtı: çox gec çiçək açar. Dərmə vaxtı: yüksəkliyə görə müxtəlif ola bilər. Sentyabr ayında məhsul yığımı edilməkdədir. Tozlandırıcıları: Frenguette, Fernette’ sortlarıdır.

Qoz Tingi Satışı

Balonlu və açıq kök qoz tingi istehsalatı və satışını edən Agrolidya, ildə 500 min ədəd Qoz tingi satışı və istehsalatını həyata keçirməkdədir. Türkiyədə yerləşən tingliklərində Kənd təsərrüfatı və Meşə Nazirliyinin nəzarətiylə mavi sertifikatlı ting istehsalatı edən Agrolidya Qoz tingi istehsalatı Qoz tingi satışı mövzusunda sektorun rəhbər firmalarından birisidir.

Qoz Tinginin Əkilməsi

Açıq köklü və balonlu tinglər əkmə vaxtları və inkişaf müddətləri cəhətindən müxtəlif ola bilər. Açıq köklü tinglərin daha uzun boylarda olduğu və sürətli inkişaf etdiyi məlumdur. Balonlu tingin isə ilin hər ayında əkilə bilmə xüsusiyyəti vardır və köklər qışa daha qüvvətli daxil olmaqdadır. Balonlu tingin ən böyük üstünlüyü yetişdiyi şəraitdən əkiləcəyi şəratiə torpağı ilə birgə köçürülməsi və əkilməsidir.

Bu da əkildiyi yerdə daha sürətli böyüməsini və tutmasının daha asan olmasını təmin etməkdədir. Balonlu əkmənin tutma dərəcəsi açıq köklüyə görə daha yüksəkdir. Açıq köklü qoz tingləri qışları ilıq olan bölgələrdə payız dövründə əkilər. İlkinlik olaraq Noyabr ayının axırları idealdır.

Açıq köklü qoz tingləri bu dövrdə yarpaqlarını tökərlər və yeni əkiləcək yerlərinə hazırlaşarlar. Bu mövsüm payıza qədər davam edər. Tınglər bağlı və isidici olmayan bir yerdə saxlanmalıdır, kökləri yaş bir parçayla bağlanaraq qoruna bilər. Palçıqda, donvurmada və bərk küləkli havalarda əkilməməlidir. Əkməzdən əvəl torpağın 50 cm qədər altına 3-4 kürək axır gübrəsi ya da fosforlu gübrə verilər və tingin kökləri suya batırılıb yaralı kökləri kəsilər. Çuxurun dibindəki gübrənin üstü əkmə səviyyəsinə qədər üst torpqala doldurular. Üst və sıyrılan torpaq köklərin üstünə yığılar və köklərin qıvrılmasının qarşısı almaq üçün tingi yüngülcə yuxarı dartıb torpaq bərkidilər. Əkmə başa çatandan sonra calaq nöqtəsinin torpaq səthindən yuxarıda qalması lazım gəlməkdədir. Əkmə əməliyyatı başa çatanda, tingin calaq nöqtəsi torpaq səviyyəsinin ən az 10-15 cm üstündə qalmalıdır. Calaq nöqtəsi qətiyyən basdırılmamalıdır və torpaqla örtülməməlidir. Həmçinin calaq nöqtəsinin (kök boğazı) baxdığı istiqamət effektiv külək istiqamətinin tərsinə olmalıdır. Əks halda, calaq gözündən çıxan əsas budaq mayili və külək istiqaməti ilə eyni olar və ting əyilər. Həmçinin tingin təpə budaması edilərkən yenə ağacın tarazlı olması üçün kök boğazı yəni calağın olduğu istiqamətin tərs tərəfinə bir göz qoyular. Can suyu, əkmədən sonra o andaca mütləq verilməlidir. Tinglər dərin əkilməməlidir və küləklə oynamamaları üçün əkəndən sonra taxtalara bağlanmalıdır.

Qozda Torpaq Hazırlama Yaz aylarında torpaq uyğunlaşanda dərin bir şumlama edilər. Bu dövrdəki torpaq hazırlama torpağın havalandırılması ilə birgə alaq otuna nəzarət edilməsi cəhətindən də çox əhəmiyyətlidir. Yay aylarında da vəziyyətə görə alaq otuna nəzarət cəhətindən torpaq hazırlama aparıla bilər. Payız aylarında külənglə ediləcək şumlama, yağış və qar sularının torpağa hopması və torpaqda saxlanması cəhətindən əhəmiyyətlidir. Torpaq hazırlanarkən köklərin yaralanmamasına əhəmiyyət verilməlidir.

Qozda Suvarma Qoz ağaçları yekə quruluşlu və yayılan budaqlanma göstərdikləri üçün enli bir yarpaq səthinə malikdirlər. Bu səbəblə tərləmə ilə su itkisi çox olan qozlara kifayət qədər suyun təmin edilməsi çox böyük əhəmiyyət kəsb etməkdədir. Qozlar üçün yazda inkişaf, meyvələrin böyümə və ləpəyə gəlmə dövrlərindəki su ehtiyacı qarşılanmalıdır. Bu dövrlərdəki su kifayətsizliyi böyümə və inkişafı yavaşladacağı kimi meyvələrin kiçik qalmasına, qoz ləpələrinin kifayət qədər dolmaması səbəbiylə keyfiyyət və məhsuldarlıq itkilərinə səbəb olur. Suvarmada diqqət yetiriləcək əhəmiyyətli nöqtələrdən birisi də suyun effektiv kök nahiyəsinə çatmasıdır. Qozda ilk illərdə, aktiv kök nahiyəsində kifayət qədər suyun olmasına diqqət yetirilməlidir. Ağacların su stresinə girmələrinin qarşısını almaq üçün torpaqdakı qəbul edilə bilən su miqdarının təzyiq ölçənlə ölçülməklə ehtiyaca görə su verilməsi təmin edilməlidir. Suvarma qaydası olarak damcı və mini yağışlama suvarma sistemlərindən birisi seçilə bilər. Qoz yetişdiriciliyində istifadə ediləcək suvarma suyunda az miqdarda belə olsa bor olması yarpaqların yanmasına və az ya da çox yarpaq tökülməsinə səbəb olaraq məhsuldarlıq və keyfiyyəti aşağı salır. Bundan ötəri qoz bağı təsis etməzdən əvvəl suvarma suyunun xüsusiyyətləri yaxşıca tədqiq edilməlidir.

Qozda Gübrələmə Kənd təsərrüfatı istehsalatında məhsuldarlıq və keyfiyyəti artdıran yetişdirmə tətbiqlərinin əhəmiyyətlilərindən birisi də gübrələmədir. Gübrələmə ilə yetişdiriləcək bitkinin ehtiyac duyduğu qida maddələri torpağa verilməkdədir. Qoz, torpaqda həddən artıq bir problem yoxdursa gübrələmə cəhətindən çox həssas bir bitki deyildir.

Bununla birgə, quruluşundan ötəri, ən əhəmiyyətli bitki qida maddəsi ehtiyacı azot ola bilər. Torpaqda fosfor elementinin çatışmazlığı mütləq ortadan qaldırılmalıdır. Ləpə bəhrəliliyi və ləpə keyfiyyəti üçün fosfor əhəmiyyətli bir elementdir. Ancaq, bitki sortuna görə tətbiq edilməsi zəruri olan gübrələrin növü, miqdarı, verilmə qaydası və vaxtının müəyyənləşməsi üçün ən əhəmiyyətli üsul, torpaq və yarpaq təhlillərinin aparılmasıdır.

Qoz Budama Meyvə ağaclarının səliqəli və qüvvətli bir tac meydana gətirmələrini, uzun müddət yaxşı və bol məhsul vermələrini, bəhrə verməsi başa çatan ağaçların təkrar məhsuldar hala gətirilmələri üçün ağaçların torpaq üstü orqanlarına tətbiq edilən kəsmə, bükmə, tumurcuq, cücərti və yarpaq qopartma əməliyyatlarının hamısına deyilir. Cavan ağaçların budanması və tənzimlənməsi, qoz bağı təsisində əkmə əsnasında (ilk il) tingin təpəsi calaq yerindən etibarən 4-6 göz üstündən kəsilər. Tingə bu kəsmə əməliyyatından sonra günəşin yandırıcı təsirindən qorumaq üçün gövdəsinə su əsaslı ağ lateks boya sürtülər və ya xüsusi hazırlanmış ting qoruyuculardan istifadə edilər. Ting bir il böyüyəndən sonra dik böyüyən ən qüvvətli budaq seçilər, digər budaqlar çıxardılar, ancaq tingin alt hissəsində cənub qərb istiqamətinə baxan bir iki dənə kiçik budaq təqib edən ildə çıxardılmaq üzrə gövdəni günəşdən qorumaq üçün buraxıla bilər.

Qoz yetişdiriciliyində tinglərə uca budaqlı və müxtəlif budaqlı tənzimləmə sistemləri tətbiq edilər. Uca dallı tənzimləmə sistemində ağaçların üst budaqları daha möhkəm olmaqdadır. Əsas yan budaqlar gövdənin üstündə üfüqi olaraq 60-80 cm aralarla və spiral olacaq qaydada bölüşülməlidir. Müxtəlif uca budaqlı tənzimləmə sistemində budaqlar daha kiçik bir sahədə bölüşüldüyü üçün zəif inkişaf edir və bu səbəblə budaq sınmaları daha çox baş verməkdədir. İlk əsas yan budağın yerdən hündürlüyü 1.5-2.5 m qədər olmalıdır. Əsas budaqların üstündəki ikinci budaqların üfüqiyə yaxın mövqedə böyüməyə mayilliliyi vardır.

Bu səbəblə ikinci budaqların yerdən hündürlüyü ən az az 2.5-3 m olmalıdır. Qoz bağında istər uca budaqlı, istər müxtəlif uca budaqlı tənzimləmə sistemi seçilsin, üst tərəfi meydana gətirən budaqların şaquli və üfüqi olaraq bir birindən mümkün olduqca uzaq olacaq qaydada ağacın üstündə yer alması təmin edilməlidir. İlkin illərdə sistemi nasaz edən artıq budaqlar kəsilib çıxardılmalıdır (həddən artıq günəş şüasının olduğu bölgələrdə ilkin illərdə gövdənin cənub qərb istiqamətində, altda bir neçə kiçik budaq kölgə salması üçün dırnaqlı olaraq qısaldılıb buraxılmalıdır).

Qoruma yəni kölgə salma məqsədiylə kəsilməyib buraxılan bu alt budaqlar ağaçların tacları inkişaf edib kifayət qədər kölgə təmin etdiyi dövrün yarpaq tökmə dövründə kəsilməklə tamamilə çıxardılmalıdır. Qoz ağaclarında budama, ümumiyyətlə qış dincəlmə dövründə havaların çox soyuq olmadığı vaxtlarda aparılar. Egey və Ağdəniz Bölgələri kimi qışın çox soyuq keçmədiyi bölgələrdə payızda, ağaclar yarpaqlarını tökdüyü andan etibarən budamağa başlanar. Qışın axırında ağaclar oyanana qədər davam edilə bilər.

QOZ XƏSTƏLİKLƏRİ VƏ ZƏRƏRVERİCİLƏRİ

Qoz Antraknozu Xəstəlik amili hava mənbəli bir göbələk olmaqla qışı ümumiyyətlə yerə tökülən yarpaqlarda keçirir. Yazda yağışlarla birgə xəstəlik amili yerə tökülən yarpaqlardan ətrafa yayılır və qozun əsas xəstəliyi olan antraknoz xəstəliyini meydana gətirir. Budaqlarda inkişaf eden yarpaqcıqları, yarı böyüklüyünü keçəndən sonrakı dövrdən eibarən infeksiya edər. Daxilolma nöqtəsinin ətrafında, infeksiyadan 12-14 gün sonra gözlə görülən şəkildə rəng açılmaları olar. Daha sonra bu hissələr sarımtıl bir hala çevrilərək, orta hissələr açıq qəhvəyidən, tünd qəhvəyiyə dəyişən nekrotik toxumalara çevrilir.  

Qoz Yarpaq və Meyvəsində Antraknoz Əlaməti: Xəstəliyin yarpaq və meyvələrdəki əlaməti, qırağı tünd rəngli boz kiçik ləkələr şəklindədir.

Bu ləkələr ilkin 2-5 mm ölçüsündə olmaqla birgə vaxt ərzində enliləşib birləşərək böyük ləkələrə çevrilə bilər. Uyğun iqlim şəraitində xəstəlik, yarpaq qulpları da daxil olmaq üzrə bütün yaşıl hissədə zərər meydana gətirə bilməkdədir.  Ağaclarda xəstəlikdən ötəri yay ortalarında xəstəlikli yarpaqların qıraqları, meydana gələn nekroz səbəbiylə qıvrılar, quruyar və bu yarpaqlar vaxtından əvvəl tökülər.

Epidemiya illərində, payız gəlmədən, ağac bütövlükdə yarpaqsız qalmaqdadır. Xəstəliklə mübarizədə yetişdirmə tədbirlərinə həssaslıqla əməl edilməlidir. İlk infeksiya mənbəyi olan yerə tökülən yarpaqlar payızda yığılmalı və ya  basdırılmalıdır. Mümkün olduqca, damcı suvarma edilməlidir və ağaçların yaşıl hissəsinin ola bildikcə quru qalmasını təmin edəcək qaydada yaxşı bir hava sirkulyasiyasının olması üçün əkmə məsafəsinin düzgün seçilməsi əhəmiyyətlidir. Bağ təsis ediləcəyi vaxt, bağın torpaq quruluşu və bölgənin iqlim şəraiti nəzərə almaqla xəstəliyə daha dözümlü sortlar seçilməlidir.  

Kimyəvi Mübariə: Xəstəliyin hər il şiddətli olaraq yer aldığı yerlərdə kimyəvi mübarizə lazım gəlir. Kimyəvi mübarizə tətbiqi aşağıda göstərilən vaxtlarda həyata keçirilməlidir.

1-ci Dərmanlama: Tumurcuqların yeni partlamağa başladığı, yarpaqcıqların xırda olduğu dövrdə,

2-ci Dərmanlama: Yarpaqlardakı, yarpaqcıqların yarı böyüklüyünə gəldiyi dövrdə,

3-cü Dərmanlama: Meyvələrin fındıq böyüklüyünə gəldiyi dövrdə həyata keçirilər.

 4-cü və digər dərmanlamalar: Yağışlı keçən yerlərdə istifadə edilən fungusitin təsir müddəti nəzərə alınmaqla infeksiya şəraiti davam etdiyi müddətcə təkrarlanar.

Qara Xətt Xəstəliyi (Cherry leafroll virus, CLRV) Sarı xətt xəstəliyi vegetativ istehsalat materialı və qamçılı nematodlar ilə daşınmasına baxmayaraq, CLRV-nin qoz irqi (CLRV-W) çiçək tozlarıyla daşınmaqdadır. Virus bir çoxu təbii qonaqcıllarda (0.5 – 35) və bir çoxu ot qonaqcılında (%100) toxumla daşınır. Bu virusun qoz, ağcaqayın və qarağacda tozcuqla daşındığı bildirilməkdədir.

CLRV-nin Juglans regiadakı toxumla daşınma nisbəti %5-20 arasında dəyişər. Xəstəlik ilkin olaraq nazik cücərtilərdə ildə 20-40 cm arasında, daha sonra qalın budaqlarda ildə 1-2 m qədər irəliləməkdə, tozcuqla çiçəyin bir araya gəlməsindən 5 – 10 il sonra xəstəlik calaq nöqtəsinə qədər çata bilməkdədir. J. nigra və J. hindsii ilə bunların qarışıqları olan paradox əsaslar isə bu virusa qarşı dözümlüdür. Bu sortların üstünə həssas olan  İngilis sortarı calaq edilərsə, dözümlü əsasın reaksiyası nəticəsində, ksilem və floem toxumalarında nekrozlar meydana gəlməkdə və bu nekrozlar 3-6 il ərzində irəliləyərək calaq nöqtəsini ətraflıca bürüyərək hər iki istiqamətdə öz suyunun axmasına mane olmasına səbəb ola bilməkdədir. Qara xətt (black line) olaraq adlandırılan əlamət meydana gələr və xəstəliyin yoluxduğu ilk budaqdan etibarən yavaş yavaş saralma və davamında quruma, ölmələr meydana gələr.

Mübarizəsi:

Tingliklər və bağlar virusdan təmizlənmiş sertifikatlı tinglərlə salınmalıdır. Budama alət və təchizatları ağacdan ağaca keçərkən %3-lük natirum hipoxlorid və ya %2-lik natrium hidroksit + %2-lik formalin həllərinə batırılaraq dezinfeksiya edilməlidir. İnfeksiyalı ağaclar yox edilməlidir. Xəstəlikli ağaclardan istehsal materialı götürülməməlidir.

Qozda Kök və Kök Boğazı Çürüklüyü (Phytophthora spp.) Xəstəlik amili torpaqdan olan fungusa oxşar bir orqanizmdir. Bir çox phytohtora növü xəstəliyə səbəb olmaqdadır. Xəstəik amili, köklərin və ya kök boğazının müxtəlif səbəblərlə yaralanması nəticəsində bitkiyə girər və xəstəliyə səbəb olar. Xüsusilə, zəif ağaçlarda qabıqdan daxil ola bilməkdədir. Xəstəlik, qılcal köklərdə çürümələrə səbəb olar və bu cür köklərin funksiyaları itirərərk ağacın torpaqdan su və mineral maddələrini götürməsinə mane olar. Kök itkiləri yaşayan ağacın kök boğazındakı qabıq toxuması təbii rəngini itirər, vaxt ərzində qaralar və çatlayar. Ləkəli qabıq toxumasının altındakı odun toxumasında xəstəliyin inkişafı görülməz ancaq amilin fermentli reaksiyaları nəticəsində odun toxumasının rəngi qəhvəyiyə çevrilər.

Xəstəlik cavan tinglərin yanında məhsuldar dövrdəki ağaçlarda da, çox görülməsi halında ölmələrə səbəb ola bilməkdədir. Ölkəmizdə qoz yetişdiriciliyi edilən yerlərdə xəstəlik görülməkdədir.

Qonaqcılları: Xəstəlik çox ətraflı bir qonaqcıl silsiləsinə malik olmaqla çox sayda meyvə ağacı və meynə əhəmiyyətli qonaqcıllardandır.

Mübarizəsində Yetişdirmə Tədbirləri: Yerlik suyunun həddən artıq çox olduğu ərazilərdə bağ salınmamalıdır. Bağ salınarkən təxliyyə kanalları açılmalıdır və yerlik suyu səviyyəsi aşağı salınmalıdır. Bağlarda xüsusiyyətlə ağac altları alaq otu və digər bitkilərin artıqlarından təmizlənməlidir. Aralarda əkin edilməməlidir. Tinglər sıx və dərin əkilməməlidir, calaq yerləri torpağın üstündən ən az 15 cm yuxarıda olmalıdır. Ağacların kök və kök boğazının müxtəlif səbəblərlə yaralanmasından uzaq durulmalıdır. Kök boğazında xəstəlik görülərsə bahar aylarında kök boğazı açılmalı, günəşləndirilməli və havalandırılmalıdır. Suyun kök boğazına dəyməsinin qarşısı alınmalıdır. Xəstəliyin ümumiyyətlə çox görüldüyü yerlərdə nisbətən dözümlü olduğu məlum olan əsaslardan istifadə edilməlidir.

Kimyəvi Mübarizə: Dərmanlama, qoruyucu olaraq əkimlə birgə edilməldiir. Xəstəliyin görüldüyü bağlarda isə torpaq və yarpaq tətbiqləri qaydasında edilir.

Alma Ləpə qurdu (Cydia pomonella L.) Təsviri və Yaşayışı: Yetkin boz rəngli təxminən 10 mm uzunluğunda, hər iki qanad ucunda üçbucaq şəklində şokolad rəngində ləkə yer alır. Yumurta 1–1,2 mm ölçüsündə ellips şəkildə, ilkinlikdə dümağ rəngində və şam görünüşündədir. Yumurta inkişaf etdikcə orta hissəsində qırmızımtıl bir dairə görülər, açılmazdan əvvəl isə inkişaf etmiş larva açıqlıqla izlənə bilər. İnkişafını başa çatdırıb meyvədən ayrılan yetkin larva 15–20 mm uzunluğunda ağımtıl çəhrayı görünüşdədir. Yetkinin yumurta qoyması üçün axşam zülmət qaranlıq, istiliyin üst üstə iki gün 15°C-nin üstündə olması lazım gəlməkdədir.

Zərər Şəkli: Alma ləpə qurdunun ((Cydia pomonella L.), birbaşa meyvədə zərərə səbəb olan larvaları, meyvələri deşərək daxilində labirentlər açmaqda, ətli hissəsini və tumun ətrafını yeyərək nəcis burxmaqdadır. Zərərli olduğu bitkilər, başda alma olmaq üzrə, armud, heyva və qozdur.  

Yetişdirmə Tədbirləri:  Prioritetli olaraq qoz bağlarının, alma ləpə qurdunun digər qonaqcılı olan armud, heyvan və alma kimi meyvə ağaçları ilə qarışıq olaraq salınmamasına diqqət yetirilməlidir. Alma ağaclarının altına tökülən meyvələr yığılıb uzaqlaşdırılmalıdır, qablaşdırma və anbarlama yerləri alma bağlarının qıraqlarına salınmamalıdır. Bağın şumlanmasına diqqət yetirilməlidir və ağac gövdələrinə İyun ayının başlarında deşikli kartondan yapışqanlı kağızlar bürünməlidir, bunlara gələn larvalar hər həftə yox edilməlidir.

Biotexnik Mübarizə: Kütlə yaxalama üsulu, nizamlı və izolyasiyalı bağlar ilə populyasiyanın aşağı olduğu (2– 3 diapoz larva/ağac) bağlarda effektivdir. Yetkin uçma periodu boyunca hər ağaca 1 ədəd cinsi cəlbedici tələ külək istiqamətində və yerdən 1,5–2 m hündürlüyə asılar və kapsullar 4–6 həftədə bir dəyişdirilər.

Kimyəvi Mübarizə: Qozda alma ləpə qurtu mübarizəsində hədəf, hər mayaya aid larva çıxışı müddətincə ağaçları dərmanlı qoyaraq yumurtadan çıxan larvaları meyvəyə daxil olmadan əvvəl öldürməkdir. Bunun üçün qışlıq və yaylıq mayalarının yetkin çıxış və uçuş müddəti ilə yumurtaların qoyulması və açılmalarının izlənməsi zəruridir.

Bunların dəqiq olaraq müəyyən edilməsi üçün cinsi cəlbedici tələər, effektiv istiliklərin cəmi, 500 (25x20) meyvə nəzarətli və tələ yapışqan üsullarından istifadə edilə bilər. Bu üsullardan əldə edilən datalar əsas götürülməklə, alma ləpə qurduna qarşı birinci mayaya 20 gün arada, 2-ci mayaya qarşı isə 1 olmaq üzrə cəmi 3 dərmanlama edilər və ümumiyyətlə bu tətbiq kifayət edər.

Kimyəvi mübarizədə istifadə ediləcək dərmanlar və dozaları kimyəvi mübarizədə istifadə ediləcək bitki qoruma məhsulları (BKÜ) üçün Nazirlik tərəfindən nəşr edilən Bitki Qoruma Məhsulları Kitabı və Bitki Qoruma Məhsulları Databankında göstərilən bitki qoruma məhsulları və dozalarından istifadə edilər.

QOZDA MƏHSUL YIĞIMI Qozlarda məhsul yığımı, ləpə və yaşıl qabığın dəydiyi dövr olaraq hesab edilir. Yaşıl qabığın açıldığı və bərk qabıqdan ayrıldığı dövr yaşıl qabığın dəydiyinin əlamətləridir.

Ləpənin dəymə əlaməti isə, ləpə ilə bərk qabıq arasında yer alan nazik toxumanın qəhvəyiləşməyə başladığı dövrdür.

Qoz meyvəsi məhsul yığım dövründən əvvəl ediləcək qoz məhsulu yığımında meyvələrin ləpələri tam dolmamış olacağından həm çəkidə itki olacaq, həm də qurutma əsnasında dəyməmiş ləpələr büzüşəcəyi üçün keyfiyyətdə itki olacaqdır. Bu da qozun bazar qiymətini azaldacaqdır. Digər tərəfdən, vaxtından sonra ediləcək məhsul yığımında isə bərk qabıqda və meyvə rəngində qaralmalar və qurtlanmalar olacağından, keyfiyyət və bazar dəyəri yenə azalacaqdır.

Bu cəhətdən qoz məhsulu yığımının, ləpə keyfiyyətinin ən yüksək olduğu dəymə vaxtında edilməsi lazım gəlməkdədir. Qoz məhsul yığımı ümumiyyətlə, Sentyabr ayının ortalarından Oktyabr ayının axırına qədər davam etməkdədir. Məhsul yığım vaxtı qoz sortu, yaşı və iqlim şəraiti kimi bir neçə faktordan ötəri müxtəlif ola bilməkdədir. Tətbiqdə meyvənin yaşıl qabığının çatladığı və qozların %80-inin silkələməklə tökmənin mümkün olduğu vaxt ən uyğun məhsul yığım vaxtıdır.

Qozların əllə yığılmasında iş qüvvəsi xərcinin %30-60-nı meydana gətirməkdədir. Qoz bitkisi, ləpəni mexaniki zərər və çirklənmələrdən qoruyan bərk bir qabığa malik olduğundan, məhsul yığımının maşın ilə edilməsi daha uyğundur. Qozların silkələməklə yerə töküləndən sonra uzun müddət gözlədilməsi, meyvəsində qaralma, istidən zərər görmə, qurtlanma və kiflənmə kimi keyfiyyət itkilərini meydana gətirə bilməkdədir. Bu səbəblə yerə tökülən meyvələrin vaxt itirmədən yığılması, yaşıl qabıqlarının soyulması və qurudulması lazım gəlməkdədir.

Qurutma ləpə olaraq qiymətləndirilməyəcək yəni qabıqlı olaraq marketingi ediləcək meyvələr qabıq soymaəməliyyatından sonra o andaca qurudulmaqdadır. Qurutma əməliyyatı qozun anbar ömrü cəhətindən çox əhəmiyyətlidir. Bunun üçün qabıqlı və ləpədə olması lazım gələn ən yüksək nəm dərəcələri standartlarla müəyyənləşdirilmişdir. Qurudulmuş qabıqlı qozlarda  %8, ləpədə isə %5 nəm nisbəti tələb edilir. Ölkəmizdə ümumiyyətlə qozlar kölgədə qurudulmaqdadır. Bu da başda ləpənin rənginin tündləşməsi kimi müxtəlif itkilərə səbəb olmaqdadır. Bu səbəblə bu qurutma qaydası səhvdir.

Başqa qurutuma imkanı yoxdursa kölgəli şəraitlərdə edilməlidir, birbaşa günəş şüasında qurudulmamalıdır. Ancaq dünya qoz istehsaltında qabaqcıl ölkələrdə qurutma tamamilə mexaniki yollarla edilməkdədir. Mexaniki yollarla edilən qurutmada, meyvələr  30-35 ⁰C

Anbarlama və Qablaşdırma: Qozlar yüksək yaş ehtivasına malik bir meyvə olduğu üçün uyğun qaydalarda anbarlanması başda ləpənin tərkibindəki yağın xarab olmaması cəhətindən əhmiyyətlidir. Bu səbəblə qozlar aşağı istiliklərdə (0-4 ⁰C) və quru şəraitlərdə uzun müddət saxlana bilərlər. Qablaşdırma bir məhsulun reallaşdırılmasında çox əhəmiyyətli bir mərhələdir. Bu səbəblə qablaşdırmaların keyfiyyətli materiallarla üsuluna uyğun qaydada edilməsi həm qabıqlı, həm də ləpənin reallaşdırılması cəhətindən əhəmiyyət kəsb etməkdədir. Böyük torbalara doldurulan qarışıq qozlarla, hamısı eyni rəngdə kiçik qramlı qablaşdırılmış qozların cazibədarlığı arasında çox açıq fərqlilik nəzərə çarpmaqdadır. Məsələn, ləpələrin qablaşdırmasının işıq keçirməyən vakkumlu plastik torbalarla edilməsi və yarlıqlanması istehlakçılar cəhətindən çox əhəmiyyəlidir.